ΘΕΣΗ - ΟΝΟΜΑ
Η Αμφιλοχία «Καρβασαράς» είναι μικρή παραθαλάσσια πόλη
5.000 κατοίκων και βρίσκεται στο μυχό του Αμβρακικού κόλπου.
Είναι αμφιθεατρικά
χτισμένη πάνω σε δυο λόφους που στο νότιο μέρος συγκλίνουν μεταξύ τους και
σχηματίζουν ορθή γωνία.
Απέχει από την Αθήνα 310 περίπου χιλιόμετρα και αποτελεί
κομβικό οδικό σημείο της Δυτικής
Ελλάδας.
Απ' την Αμφιλοχία περνάνε όσοι οδικώς
κατευθύνονται απ' τη Νότια και Κεντρική Ελλάδα
προς τα Γιάννενα, την Κέρκυρα, τη Λευκάδα,
την
Άρτα. Είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Βάλτου και
ανήκει
στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας.
Μέχρι το 1907 ήταν γνωστή οαν «Καρβασαράς»,
απ' το Τούρκικο Καραβάν-Σεράι που
σημαίνει
σταθμός Καραβανιών. Πράγματι κατά την
Τουρκοκρατία στην Αμφιλοχία διανυκτέρευαν
όλοι όσοι ταξίδευαν από και προς την Ήπειρο.
Απ' τους Τούρκους απελευθερώθηκε το 1829.
Ως συνοικισμός «Καρβασαράς» αναγνωρίστηκε το 1836. Στις 7 Μαίου 1847 αποτελεί
ίδια
κοινότητα. Το 1907 μετονομάστηκε οε Αμφιλοχία.
Αναγνωρίστηκε οε δήμο στις 22 Μαρτίου
1946 με τον Α .Ν. 1135. Το 1915 αποσπάστηκε απ την
Κοινότητα Αμπελακίου ο οικισμός Μπούκα
και έκτοτε μαζί με την Πόλη της Αμφιλοχίας
Αποτελούσαν το Ομώνυμο Δήμο, μέχρι το Σχέδιο
Καποδίστρια με το οποίο
συμπεριέλαβε
τα χωριά και συνοικισμούς
: Στάνου,
Σπάρτου, Μπούκας,
Σαρδινίων, Αμπελακίου.Ανοιξιατίκου,
Λουτρού, Μέγα Κάμπου, Κεχρινιάς,
Κομποθέκλας
και Βαρετάδας (χωρίς
τον συνοικισμό Ποδογοράς).
Συνδέεται με Εθνικό δρόμο
Αθήνας - Πάτρας-Ιωαννίνων-Ηγουμενίτσας.Διαθέτει αρκετά ξενοδοχεία για θερινές και
χειμερινές διακοπές καθώς
και αρκετέςψαροταβέρνες για φαγητό.
ΠΛΑΖ
Η Αμφιλοχία διαθέτει δυο οργανωμένες δημοτικές παραλίες με αναψυκτή ρια οτο δυτικό και ανατολικό άκρο και μία τεράστια
παραλία για μπάνιο οτον οικισμό της Μπούκας.
Στους κοντινούς όρμους που σχηματίζονται στον Αμβρακικό υπάρχουν βοτσαλωτές ακτές για τους μοναχικούς.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η σημερινή οικονομική ζωή της πόλης στηρίζεται
στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, στην αλιεία
και κυρίως στον τουρισμό.
Τα παλαιότερα χρόνια
(αρχές του αιώνα) καλλιεργούσαν σιτάρι, βρώμη και
ελιές οε μεγάλες ποσότητες και γι' αυτό γινόταν
εξαγωγή.
Επίσης ήταν ανε- πτυγμένη σε σημαντικό
βαθμό και η κτηνοτροφία. Σήμερα καλλιεργείται
κυρίως καπνός (τσεμπέλι) και ελιές.
Στην περιοχή
της Μπούκας παράγονται καλαμπόκι και
οπωροκηπευτικά. Περίφημα είναι τα θαλασσινά της
Αμφιλοχίας όπου
ψαρεύεται η μοναδική για τη
γεύση της «γαρίδα Αμβρακικού».
ΨΑΡΕΜΑ
Η Αμφιλοχία και η ευρύτερη περιοχή της
(Αμβρακικός Κόλπος) είναι ιδεώδης τόπος για κάθε
είδους ψάρεμα. Οι νότιες ακτές του
Αμβρακικού
διαθέτουν αρκετό ψάρι και πολύ νόστιμο. Αξίζει
κανείς να ψαρέψει με βάρκα οτη Μπούκα, για
καλαμάρια και σουπιές
και στην περιοχή του
Σπάρτου για πετρόψαρα. Για τους αυτοδύτες
ψαράδες η βραχώδης περιοχή της Αμφιλοχίας κρύβει
πολλές εκπλήξεις.
Άλλα είδη ψαριών είναι η γλώσσα, η κουτσομούρα,
οι μπαλάδες, οι σούρες, οι σαργοί, τα καλαμάρια, οι
κέφαλοι, τα λιθρίνια κ.λ π.
Απ' τα οστρακοειδή
υπάρχουν σε μεγάλη αφθονία μύδια καθώς και σε
μικρότερες ποσότητες οι «πείνες» με την
ξεχωριστή γεύση και
οι δάκτυλοι μέσα στις πέτρες.
Οι κάτοικοι σήμερα ασχολούνται με τη γεωργία, την
κτηνοτροφία, το εμπόριο, τη βιοτεχνία, την
αλιεία και
τον τουρισμό. Λειτουργούν επίσης,
στην
περιοχή πολλές μονάδες επεξεργασίας γάλακτος
όπου παράγονται τα γνωστά είδη τυριών:
κεφαλογραβιέρα και πεκορίνο Αμφιλοχίας.
ΚΥΝΗΓΙ
Παλιότερα είχε πλούσιο κυνήγι. Σήμερα επειδή οι
κυνηγοί έρχονται κατά ομάδες για να δοκιμάσουν
την τύχη τους στην περιοχή του
ορεινού Βάλτου,
πρέπει κανείς να διαθέτει αρκετή υπομονή, γνώσεις
και ικανότητα για να πετύχει, μπεκάτσες, φάσες,
λαγούς, κοτσύφια
ή τσαλαπετεινούς. Οι πιο
μανιώδεις ασχολούνται με το κυνήγι της
αγριόπαπιας που έρχεται στους υγροβιότοπους του
Αμβρακικού.
Στην Αμφιλοχία υπάρχει και
κυνηγετικός σύλλογος με τηλ. 0642-22784.
KOYZINA
Εκτός από τα ψάρια που είναι φρέσκα και
βρίσκονται άφθονα στα γραφικά ταβερνάκια της, η
Αμφιλοχία φημίζεται και για τα περίφημα
ψητά,
γουρουνόπουλα, αρνιά και κατσικάκια. Αξίζει
κανείς να δοκιμάσει τον παραδοσιακό «σουφλιμά»,
το κοκορέτσι, το «σπληνάντερο» και το
κεμπάπ.
Όμως
αν κάποιος επισκεφθεί την Αμφιλοχία πρέπει να
ΙΣΤΙΟΠΛΟΊΑ
Ο δυνατός μαΐστρος που καθημερινά φυσάει το
καλοκαίρι στην Αμφιλοχία δίνει τη δυνατότητα ο'
αυτούς που ασχολούνται με τα σπορ
να γευτούν
δυνατές συγκινήσεις.
ΚΛΙΜΑ
Το κλίμα είναι μάλλον υγρό και οφείλεται
στη
γεωγραφική της θέση. Το καλοκαίρι όμως
επικρατούν κυρίως οι δροσεροί Β. Δ. άνεμοι ο
γνωστός « Μαΐστρος » που κάνουν την παραμονή στην
Αμφιλοχία ευχάριστη ακόμα και στη διάρκεια του
μεγαλύτερου καύσωνα.
Τις καλοκαιριάτικες νύχτες
η ταχτική απόγειος αύρα που φυσάει αντίθετα με
τον ημερήσιο Μαΐστρο, συντελεί στην ανανέωση των
νερών και γι' αυτό ο όρμος της Αμφιλοχίας αν και
κλειστός δεν παρουσιάζει καθόλου ρύπανση.
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ
Το έδαφος που συναντάμε στην περιοχή είναι όλο
πετρώδες πλην των παραλιακών επιχώσεων. Ο
συνδυασμός του ορεινού
όγκου με τη θάλασσα αποτελούν ένα φυσικότατο καταφύγιο προστασίας των
τουριστικών σκαφών απ' τους ανέμους.
Είναι
χαρακτηριστικό, ότι παρά τους κατά καιρούς
ισχυρούς ανέμους που πνέουν στην περιοχή του
Αμβρακικού δεν έχει μνημονευτεί
ουδέποτε
ναυάγιο. Η γεωγραφική θέση της πόλης, η
χαρισματική της ομορφιά και η αγάπη των κατοίκων
οδήγησαν στο να
αποκαλείται σήμερα η Αμφιλοχία
«η νύφη του Αμβρακικού».
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Η Αμφιλοχία άρχισε να ανοικοδομείται την
τελευταία 15ετία και τη θέση των παλιών σπιτιών
παίρνουν οι σύγχρονες κατασκευές.
Δεν μπορούμε
να πούμε ότι υπάρχει παραδοσιακή αρχιτεκτονική
με ιδιαίτερα στοιχεία. Το κυρίαρχο είναι το
αμφιθεατρικό της
πόλης που της προσδίδει
ξεχωριστή ομορφιά.
ΚΑΤΟΙΚΟΙ
Οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης ήταν κάτοικοι του
έρημου σήμερα χωριού, της Αμβρακίας και λίγο
πριν την επανάσταση του 1821,
εγκαταστάθηκαν στις
παρυφές του όρους «Πλατός» (Ανατολικό τμήμα της
πόλης). Αυτοί δημιούργησαν τον πρώτο οικιστικό
πυρήνα
που αναπτύχθηκε βάσει του εγκριθέντος
ρυμοτομικού διαγράμματος (απ' τα παλαιότερα
σχέδια πόλης της Ελλάδας) το 1856.
Κατά την
προφορική παράδοση, ο οικισμός «Μπιστιντζανέϊκα
αποτελούσε συνοικισμό της Αμβρακίας, πριν τον
αγώνα της
Εθνεγερσίας (1821).
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
Η θέση του Αμφιλοχικοϋ Αργούς πρέπει να αναζητηθεί κοντά στη μοναδική
πεδιάδα της Αμφιλοχίας, στη θέση Καινούργιο, (κοιν. Αμπελάκι)
όπου σώζονται ερείπια αρχαίας πόλης. Η άποψη αυτή συμφωνεί και με την πληροφορία
του Πολυβίου, κατά την οποία το Αργός απείχε
απ' την αρχαία Αμβρακία 180 στάδια. Δηλαδή όση ακριβώς είναι η απόσταση αυτή απ' τη θέοη των ερειπίων
στο Καινούργιο.
Δημιουργεί όμως αντιρρήσεις το γεγονός ότι τα ερείπια αυτά βρίσκονται
σε απόσταση 2 χλμ. από τη θάλασσα, ενώ απ' τον Θουκυδίδη (Γ' 105, 1) η πόλη
αναφέρεται σαν επιθαλάσσια.
Ίσως όμως αυτό να σημαίνει πως το Αμφιλοχικό Αργός ήταν στην περιοχή
της θάλασσας και πιθανώς η χωρίζουσα την πόλη απ' την
παραλία μικρή προσχωοιγενής πεδιάδα να αποτελούσε όρμο αυτής
Ίοως πάλι πρέπει να υποθέσουμε πως στους χρόνους του Πελοποννησιακού
πολέμου το Αμφιλοχικό Αργός ήταν πλησιέστερα προς
τη θάλασσα απ' ότι αργότερα - κατά την Ελληνιστική εποχή - όταν το εγκατέλειψαν οι κάτοικοι
του.
Το Αμφιλοχικό Αργός προστατευόταν από ισχυρά τείχη
ενισχυόμενα με πύργους. Ερείπια αυτών σώζονται
σε πολλά σημεία, όπως
π. χ. στο λόφο της Λίμπας, όπου ο Εε&κ:θ τοποθετεί την Ακρόπολη της πόλης.
Είναι, όπως και του Στράτου, μόνο
ψευδοοϊκοδομικά και δεν παρουσιάζουν πουθενά, ούτε
στη βάση, λείψανα πολυγωνικού τρόπου.
Φαίνεται πως δεν ανήκουν οε πολύ παλιά εποχή. Είναι όμως οπωσδήποτε
προϊφιοτάμενα του Ε' π. Χ. αιώνα.
Οι κατά καιρούς ερευνήοαντες την περιοχή αναφέρουν θεμέλια οικοδομημάτων, κατάλοιπα περιβόλου ναού πιθανώς, καθώς και θεάτρου.
Απ' την αρχαία πόλη προέρχονται, επίσης, πολλά αρχιτεκτονικά μέλη (όπως σπόνδυλοι δωρικών κιόνων και κομμάτια πεσσών) τα
οποία βρίσκουμε και στο Ηρώο της
Καλυδώνας και στην Απολλωνία της Ηπείρου. Αποκαλύφτηκαν τέλος πολυάριθμοι τάφοι απλής κατασκευής αλλά επιμελημένοι,
που βρίσκονταν κατάμήκος των δρόμων της πόλης.
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Απ' τα σωζόμενα νομιομαια ίου ΑμφίΛοχικου Αργούς ία παλαιότερα χρονολογούνται γύρω στον 4ο π.Χ. αιώνα.
Είναι οτατήρες κορινθιακού τύκου, των μεταξύ 360 και 250 η.Χ. χρόνων, με παράσταση Πήγασου και τις επιγραφές,
Α, ΑΡ, ΑΡΓΕΩΝ, ΑΓΓΕΙΩΝ,
αργότερα δε, ΑΜΦΙ, ΑΜΦΙΛΟΧΩΝ.
Ειιίοης χάλκινα δύο τύπων. Ο πρώτος εικονίζει στην μπροστινή όψη κεφάλι
νέου (Ερμής;) με κοντά μαλλιά και στην πίσω σκύλο.
Ο δεύτερος κεφάλι Αθηνάς και γλαύκα. Επίσης συχνά πάνω στα νομίσματα απαντώνται παραστάσεις
πολεμικών εμβλημάτων (αιχμή λόγχης,
ακόντιο, μεσάγκυλο, κ. ά.). Τέλος νομίσματα κόπηκαν από τον Αμύνανδρο,
βασιληά των Αθαμάνων γύρω στο 205 π. Χ.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Τα Χριστούγεννα στην πόλη μας γιορτάζονται
ήσυχα, χωρίς έξαρση. Από τις προηγούμενες μέρες η
αγορά παρουσιάζει ζωηρή κίνηση
και όλοι σπεύδουν
να προμηθευτούν τα απαραίτητα εφόδια καθώς και
το χοιρινό για να κάνουν «τσιγαρίδες».
Το βράδυ
στο σπίτι όλη μαζί η οικογένεια κόβει το
Χριστόψωμο. Η Πρωτοχρονιά συγκεντρώνει δική της
ξεχωριστή αίγλη καθώς όλοι οι
ετεροδημότες
Αμφιλοχιώτες έρχονται στην πατρίδα τους για να
γιορτάσουν τον ερχομό του νέου χρόνου.
Οι
νοικοκυρές φροντίζουν νωρίς την παραμονή να
είναι όλα τακτοποιημένα στην εντέλεια. Το σπίτι
ζεστό, καθαρό, καλοστρωμένο
με τα καλά - «για το
καλό» - τα καινούργια ρούχα για όλους, τα
πατροπαράδοτα φτιαγμένα στο σπίτι γλυκά (δίπλες,
βασιλόπιτα
μελομακάρονα, κουραμπιέδες), το καλό
κρασί, το βραδινό τραπέζι όπου πρέπει να
παραβρίσκονται όλοι για να πάρουν ίο κομμάτι
που μπορεί να έχει το τυχερό νόμισμα. Όλοι
φροντίζουν να είναι καλοδιάθετοι ανήμερα
Πρωτοχρονιάς, να συμφιλιωθούν μεταξύ
τους και
γενικά να πετύχουν ό,τι θα ήθελαν να τους
συμβαίνει πάντα, δεδομένου ότι - όπως λέγεται -
«κείνο που θα κάνεις αυτή
τη χρονιάρα μέρα θα το
κάνεις όλο το χρόνο». Παραμονή Χριστουγέννων,
Πρωτοχρονιάς και θεοφανείων τα παιδιά γυρίζουν
από
σπίτι σε σπίτι και «τα λένε». Διατηρούν έτσι
αναλοίωτη μια πατροπαράδοτη συνήθεια που έχει
τις ρίζες της σε περασμένους αιώνες
.
Την ημέρα
των θεοφανείων (Φώτων για τους Αμφιλοχιώτες)
γίνεται η κατάδυση του Σταυρού. Από το ναό του
Αγίου Αθανασίου
ξεκινάει πομπή που περιφέρεται
σε κεντρικό δρόμο της πόλης και καταλήγει στο
«μπαστούνι». Εκεί είναι παραταγμένα τα
πλοιάρια
σε ευθεία γραμμή που καθορίζεται από ένα τεντωμένο καραβόσκοινο και πάνω σ' αυτά οι νέοι
κολυμβητές, που
περιμένουν τον παπά να ρίξει το
Σταυρό στη θάλασσα για να τον πιάσουν. Ο κάθε ένας
θα προτιμούσε να πέσει ο Σταυρός
κοντά του γι'
αυτό φωνάζει στον ιερέα «εδώ παπά - εδώ παπά».
Μετά την κατάδυση του Σταυρού αυτός που θα τον
ανασύρει
από τη θάλασσα, περιφέρεται στην πόλη
μαζί με τον Σταυρό και εισπράττει τα φιλοδωρήματα των κατοίκων.
Τα «φώτα» διατηρούν ακόμα
έντονο τον παραδοσιακό χαρακτήρα στην Αμφιλοχία
και γι' αυτό συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των
κατοίκων όλων των παραπλήσιων χωριών καθώς και
πολλών Αγρινιωτών. Κατά την περίοδο του Τριωδίου
όπως παλιά έτσι και
τώρα ντύνονται μασκαράδες
(οι άντρες γυναίκες ή φαντάσματα, γριές ή
εγκυμονούσες, κ.λ.π.).
Την Κυριακή της Αποκριάς
γίνεται γλέντι τρικούβερτο στις ταβέρνες και στα
κέντρα όπου οι διαφορετικοί θαμώνες σε κάθε
κέντρο
αποτελούν στο τέλος μια παρέα και
χορεύουν ασταμάτητα.
Είναι παροιμιώδη τα
«πειράγματα» που πόλη για να κάνει τα ψώνια του.
Έτσι οι Αμφιλοχιώτες ανακατεμένοι με τους
αγοραστές
αλλά και τους πολυάριθμους τουρίστες
που επισκέπτονται την πόλη μοιάζουν να τα 'χουν
χαμένα. Τα πράγματα μοιάζουν να
ξαναβρίσκουν το
ρυθμό τους τη Μεγάλη Παρασκευή όταν όλα
ετοιμάζονται από τη Μεγάλη Πέμπτη για την
περιφορά των Επιταφίων
του Αγίου Αθανασίου και
της Αγίας Παρασκευής. Στις δύο εκκλησίες
σχηματίζονται αυθόρμητα χορωδίες που ψάλλουν τα
τροπάρια.
Κατά τη διάρκεια της περιφοράς τα
σπίτια είναι όλα φωταγωγημένα και οι νοικοκυρές
έχουν ανάψει τα κολλημένα στα κάγκελα κεράκια.
Στον κεντρικό δρόμο (Ν. Στράτου) οι δύο πομπές
ενώνονται μεταξύ τους για να συμπορευτούν μέχρι
το «μπαστούνι» όπου μετά
από σύντομη ακολουθία
ξεχωρίζουν για να επιστρέψει η κάθε μια στην
ενορία της. Ήδη από την περιφορά των επιταφίων
οι
επισκέπτες παίρνουν μια πρώτη γεύση από τον
ακήρυχτο πόλεμο των βεγγαλικών.
Το Μεγάλο
Σάββατο όλοι πάνε στην εκκλησία για το «Δεύτε
λάβετε φως» που το μεταφέρουν στα σπίτια τους
όπου θα ανάψουν
το καντήλι. Παλιότερα ανήμερα του
Πάσχα γινότανε το κάψιμο του Ιούδα στο προαύλιο
του Αγίου Αθανασίου.
Κατασκευάζονταν ομοίωμα του
Ιούδα σε κανονικό Ανθρώπινο μέγεθος, που στο ένα
χέρι κρατούσε τη «σακούλα» με τα αργύρια
της
προδοσίας. Το σώμα του αποτελούσαν εύφλεκτα
υλικά και αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί.
Τα
χέρια του και τα πόδια του αποτελούνταν από
«χαλκούνια». Το «Μέγα Σάββα» ο Ιούδας καθισμένος
πάνω οε χειροκίνητο
τρίτροχο περιφέρονταν οτην
αγορά της πόλης όπου οι κάτοικοι έριχναν φιλοδωρήματα για να καλυφτούν τα έξοδα της κατασκευής
του.
Εν συνεχεία κρεμιώτανε στο παλιό καμπαναριό της εκκλησίας και όταν το εκκλησίασμα
έβγαινε από το ναό μετά την απογευματινή
λειτουργία της Αγάπης του βάζανε φωτιά οπότε καιγότανε αργά με μεγάλη λάμψη και φοβερό θόρυβο.
Τον Δεκαπενταύγουστο στη γιορτή της Παναγίας
πηγαίνουν όλοι στη Μπούκα όπου γιορτάζει ο
ομώνυμος ναός
Η «Εμποροζωοπανήγυρις Αμφιλοχίας»
καθιερώθηκε με το Β.Δ. της 12ης Μαίου 1908 ιιου
όριζε σαν ημερομηνία τέλεσης την
20ή Σεπτεμβρίου
κάθε χρόνου. Αϊτό το 1923 όμως και μετά, που άλλαξε
το ημερολόγιο, η ημερομηνία αυτή μετατέθηκε για
τις
3 Οκτώβρη, και παραμένει ίδια μέχρι σήμερα.
Η
εμποροπανήγυρις της Αμφιλοχίας προπολεμικά
ήταν σημαντικότατο οικονομικό γεγονός για την
περιοχή γιατί συγκεντρωνόταν
ολόκληρη η επαρχία
Βάλτου, η Ευρυτανία και η επαρχία
Βονίτσης και
Ξηρομέρου. Μετείχαν επίσης σ' αυτή Έμποροι -
Εκθέτες απ' όλα
τα μέρη της Ελλάδας και γινότανε
αγοραπωλησίες εγχώριων προϊόντων καθώς και
ζώων (αλόγων, μουλαριών, κ. λ π.).
Αναφέρεται σαν
τζίρος τα 10.000.000, ποσό που για την εποχή ήταν
αρκετά σημαντικό. Σήμερα το πανηγύρι
έπαψε να
έχει εμπορικό
χαρακτήρα και γίνεται περισσότερο
για λόγους διατήρησης της παράδοσης.
Ο μικρός Καρβασαράς
Μικρός ποΰναι ο Καρβασαράς
κι έχει ένα πηγαδάκι
μικρό χελιδονάκι
Παν'τα κορίτσια για νερό
κι έρχονται φιλημένα
στα χείλη τα καημένα
Έχει κορίτσια όμορφα
κι αγόρια παινεμένα
κι είν όλα ερωτευμένα.
